Alle rendieren kunnen wel hebben gelachen en Rudolf belachelijk hebben gemaakt, maar hoe zit het met de vreemde namen van Donner en Blitzen?
Donner en Blitzen, samen met Dasher, Dancer, Prancer, Vixen, Comet en Cupid, werden allen benoemd door de Amerikaanse schrijver Clement Clarke Moore in zijn gedicht uit 1823 ‘De Nacht voor Kerstmis’.
Oorspronkelijk gaf de dichter de Nederlandse bijnamen Dunder en Blixem (afgeleid van ‘Donder’ en ‘Bliksem’), wat in het New York van de 18e en 19e eeuw milde vloekwoorden waren, zoiets ‘als potjandorie!’
Waarom Nederlands?
Het gedicht speelde zich af in New York, dat tot 1664 een Nederlandse nederzetting was en New Amsterdam heette en waar de Nederlandse taal veelvuldig werd gesproken.
Moore veranderde de namen later naar de huidige Duitse namen – Donner en Blitzen – waarschijnlijk omdat ze beter rijmden met Comet en Vixen.
Maar de grote vraag die Engelssprekenden zich al generaties stellen is ‘Wat betekenen ze eigenlijk?’
Wijselijk vernoemde de dichter twee rendieren van de kerstman naar de snelste fenomenen die ’s nachts door de lucht flitsen; Donner/Dunder betekent Donder en Blitzen/Blixem betekent Bliksem.
En hoe zit het met Rudolf?
Het aller interessantst is dat het rendier die in de geschiedenis naar beneden kwam, bijna niet Rudolf was.
In 1939 werd de Amerikaanse warenhuis copywriter, Robert L. May, door zijn baas gevraagd om een vrolijk kerstverhaal te schrijven, waarin een dier zou voorkomen, dat ze aan klanten zouden kunnen weggeven.
May kende het gedicht met de acht rendieren ‘De Nacht voor Kerstmis’ van Clement Clarke Moore en besloot een negende rendier aan het verhaal toe te voegen.
Hij begon zijn verhaal zelfs met een echo van de openingszin van het gedicht van Clement Clarke Moore. ‘Het was de dag voor Kerstmis…’ in plaats van ‘Het was de nacht voor Kerstmis…’
Maar welke naam zou hij kiezen om toe te voegen aan die van Dasher, Dancer, Prancer, Vixen, Comet en Cupid?
Hij wist dat het moest beginnen met de letter ‘R’ omdat het moest passen bij ‘rode neus’ (red nosed) en ‘rendier’, maar alles lag nog open.
Om zijn gedachten te ordenen, schreef hij een lijst met tien mogelijke namen: Rodney, Roddy, Roderick, Rudolf, Rudy, Rollo, Roland, Reggy, Reginald en Romeo.
De originele lijst – die hij later doneerde aan zijn voormalige universiteit Dartmouth College in New Hampshire – liet zien dat hij slechts twee van deze namen omcirkelde, Rudolf en Reginald.
Ondanks dat de naam niet omcirkeld was, rapporteerde Dartmouth College toch dat May oorspronkelijk de naam ‘Rollo’ had gekozen voordat hij het veranderde naar ‘Rudolf’ en het door zijn bazen goedgekeurd kreeg.
In een interview uit 1963, legde May uit dat hij besloot dat Rollo ‘te blij klonk voor een rendier met een ongelukkig probleem’, Reginald ‘te geraffineerd’ leek, maar Rudolf ‘bekte lekker’.
Hij zei ook dat hij het idee om Rudolf een gloeiende rode neus te geven kreeg nadat hij uit het raam van zijn kantoor keek naar de mist van het Michiganmeer. De mist, bedacht hij, zou het navigeren moeilijk maken voor de Kerstman, waarna hij het eureka momentje kreeg waarbij hij Rudolf zijn beroemde neus gaf.
Het verhaal stond en jaren later zou het de inspiratiebron zijn voor het lied over Rudolf die door de Kerstman werd gevraagd om hem door een mistige kerstavond te leiden.
Maar, ironisch gezien, toen May het idee voor het verhaal als eerste opperde in 1939, kreeg hij niet veel bijval.
Zijn werkgever, de Amerikaanse winkelketen Montgomery Ward, consulteerde de mening van een focusgroep die waarschuwden dat een rode neus in verband kon worden gebracht met alcoholisme.
Zijn baas vroeg dan ook aan May, volgens hemzelf, ‘Kan je niet iets beters bedenken?’
Ondanks deze tegenslagen, slaagde May erin om zijn werkgever te overtuigen om het idee te steunen en maakte met hulp van een van de illustratoren in dienst van het bedrijf de eerste schets van Rudolph, The Red-Nosed Reindeer (Rudolf dat rare rendier, heeft een hele vreemde neus).
Die kerst in 1939 gaf het winkelconcern met vestigingen door de hele Verenigde Staten, meer dan twee miljoen exemplaren weg van het boekje, dat een groot succes werd.
Het was zelfs zo succesvol dat er na de beperkingen van de tweede wereldoorlog, nog eens 3,6 miljoen exemplaren aan klanten van Montgomery Ward werden uitgedeeld in 1946.
Helaas ging het succes van May gepaard met verdriet. In 1939, tijdens het schrijven van het verhaal Rudolph, The Red-Nosed Reindeer, verloor zijn vrouw Evelyn haar strijd met kanker, waardoor hij alleenstaande vader werd van hun vijf jaar oude dochter Barbara. Hij geraakte in de schulden door Evelyn’s hoge ziekenhuisrekeningen. Het kostte hem jaren om deze uiteindelijk af te betalen.
In een daad van mededogen, gaven de bazen van Montgomery Ward hem het copyright van het verhaal in 1947, waardoor zijn geluk keerde.
Het jaar daarop verdiende hij zowel aan de geluidsopnames als aan de gedrukte versies van het verhaal. In datzelfde jaar vroeg May zijn zwager Johnny Marks om er een lied van te maken. Hij schreef de muziek en tekst van het bekende nummer ‘Rudolph, The Red-Nosed Reindeer’. Het nummer dat in 1949 uitkwam en werd opgenomen door Gene Autry (met als bijnaam De Zingende Cowboy) werd de kerst nummer 1 hit in de Verenigde Staten. Het gaf ook nog eens erkenning aan een rendier met een erg glimmende neus en leidde tot vele Rudolf gerelateerde producten.
May, die tot zijn dood in 1976 fulltime aan zijn Rudolf gerelateerde producten werkte, merkte op dat het verhaal zowel op ‘Het lelijke Eendje’ als op zijn eigen ervaringen van een verlegen, klein jongetje die wist wat het was om de underdog te zijn, was gebaseerd.
Hij zei ook dat het verhaal ging over ‘acceptatie’ en dat ‘tolerantie en doorzettingsvermogen tegenslag te boven kunnen komen’.
Het is een boodschap die nadien vaak bij kinderen en volwassen over de gehele wereld te horen is geweest. En zoals het verhaal ook zegt, Rudolfs naam zal de geschiedenisboeken ingaan.
De inscriptie op de grafsteen van May in River Grove, Illinois, leest ‘Robert L May, Vader van Rudolph the Red-Nosed Reindeer’.
Waar komt het woord rendier vandaan?
De oorsprong van het woord ‘rendier’ komt uit het Oudnoors ‘hreinn,’ voor ‘rendier’. Het woord kan ook terug getraceerd worden naar het Germaanse woord ‘rennen’. Een rendier kan namelijk tot wel 80 kilometer per uur rennen en meer dan 4800 kilometer per jaar afleggen!